بیماری‌های روماتولوژیک بیماری‌های مزمنی هستند که در تمام سنین و به طور مکرر دیده می‌شوند و می‌توانند اندام‌های مختلف بدن و همچنین سیستم اسکلتی عضلانی را درگیر کنند. به طور کلی، آنها را می‌توان به التهابی و غیرالتهابی تقسیم کرد. آرتریت روماتوئید که شایع‌ترین روماتیسم‌های التهابی است که در این بخش به طور کامل در مورد آن توضیح خواهیم داد. با ما همراه باشید.
آرتریت روماتوئید (روماتیسم التهابی) چیست؟
روماتیسم التهابی که از نظر پزشکی به عنوان آرتریت روماتوئید (RA) شناخته می‌شود، یک اختلال التهابی مزمن است. این اختلال می‌تواند به طیف گسترده‌ای از سیستم‌های بدن در برخی افراد از جمله پوست، چشم‌ها، ریه‌ها، قلب و عروق خونی آسیب برساند. این باور که هوای بسیار گرم یا سرد باعث روماتیسم التهابی می‌شود حقیقت را منعکس نمی‌کند. آرتریت روماتوئید ناشی از اختلال در سیستم خودایمنی است و زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی فرد به‌اشتباه به بافت‌های خود بدن، به ویژه بافت‌های مفصلی حمله کند. بر خلاف ساییدگی و پارگی مستقیم که در استئوآرتریت، نوع دیگری از روماتیسم مشاهده می‌شود، آرتریت روماتوئید بر غشای مفصلی فرد تأثیر می‌گذارد و باعث تورم دردناک می‌شود که می‌تواند منجر به فرسایش استخوان و تغییر شکل مفصل در مراحل پیشرفته شود.
التهابی که در طول آرتریت روماتوئید (روماتیسم) رخ می‌دهد، وضعیتی است که می‌تواند به سایر قسمت‌های بدن نیز آسیب برساند. اگرچه اشکال مدرن دارو به طور قابل توجهی نتایج گزینه‌های درمانی را بهبود بخشیده است، اما آرتریت روماتوئید شدید هنوز می‌تواند باعث ناتوانی جسمی در افراد امروزی شود.
علت آرتریت روماتوئید
آرتریت روماتوئید زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی فرد به سینوویوم، پوشش غشاهای اطراف مفاصل حمله می‌کند. التهاب ناشی از این حمله باعث ضخیم‌شدن سینوویوم و در نتیجه تخریب غضروف و بافت استخوانی مفصل می‌شود.
بر این اساس، تاندون‌ها و رباط‌هایی که مفصل را در کنار هم نگه می‌دارند شروع به ضعیف‌شدن و کشش می کنند. با گذشت زمان، مفصل شکل و موقعیت طبیعی خود را از دست می‌دهد و باعث کاهش دامنه حرکتی می‌شود.
اگرچه متخصصان پزشکی هنوز مطمئن نیستند که چرا این روند آغاز می‌شود، ام آنها اظهار می کنند که یک نقش وراثت در این زمینه تاثیرگذار است.
اساساً، اگرچه ژن‌ها مستقیماً باعث آرتریت روماتوئید نمی‌شوند، اما می‌توانند فرد را نسبت به عوامل محیطی، مانند عفونت از ویروس‌ها و باکتری‌های خاص که می‌توانند باعث ایجاد بیماری شوند، مستعدتر کنند.
روماتیسم غیرالتهابی معمولاً به دلیل بیرون‌زدگی استخوان به دلیل ساییدگی و نازک شدن مفاصل در نتیجه ضربه مانند زمین‌خوردن یا تصادف ایجاد می‌شود.
عوامل خطر ابتلا به آرتریت روماتوئید (روماتیسم التهابی)
- زنان بیشتر از مردان در معرض ابتلا به آرتریت روماتوئید هستند.
- میانسالی
- اضافه‌وزن، به ویژه در زنان ۵۵ سال به بالا
- سابقه خانوادگی
- سیگارکشیدن
- قرارگرفتن در معرض موادی مانند آزبست یا سیلیس
آرتریت روماتوئید (روماتیسم التهابی) و بارداری
بسته به نوع روماتیسم التهابی، آسیب به اندام‌های داخلی و میزان آسیب، ممکن است باردارشدن خطرناک باشد. در دوره‌هایی که بیماری افراد به صورت خطرناک عود نمی‌کند، ممکن است پس از معاینات پزشکی امکان بارداری وجود داشته باشد. با این حال، این روند باید به‌دقت دنبال شود.
از آنجایی که بیماری‌های روماتیسمی التهابی به سیستم ایمنی بدن بستگی دارد، برخی از انواع آن در دوران بارداری شعله‌ور می‌شوند، در حالی که انواع دیگر ممکن است به طور کامل ناپدید شوند. با توجه به اثرات طولانی مدت داروهای مورد استفاده در درمان روماتیسم التهابی، ممکن است برای مدتی قبل از بارداری استفاده نشود.
روماتیسم التهابی یک بیماری مسری نیست، اما برخی از موادی که می‌توانند از مادر به نوزاد منتقل شوند، می‌توانند در روزهای اول پس از تولد نوزاد، عوارض منفی ایجاد کنند، اما این مسئله معمولاً یک وضعیت موقتی است. فقط به این دلیل که والدین از روماتیسم التهابی رنج می‌برند، هیچ تضمینی برای ابتلای نسل‌های بعدی به روماتیسم التهابی نیست.
در مورد بیماری لوپوس بیشتر بخوانید!
عوارض آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصلی)
افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید نیز در معرض افزایش خطر ابتلا به بیماری‌ها مختلفی هستند:
- پوکی استخوان: برخی از داروهایی که برای درمان آرتریت روماتوئید استفاده می‌شوند ممکن است خطر ابتلا به پوکی استخوان را در افراد افزایش دهند، وضعیتی که استخوان‌ها را ضعیف می‌کند و آنها را مستعد شکستگی می‌کند.
- گره‌های روماتوئید: این توده‌های سفت بافت معمولاً در اطراف مفاصل تحت‌فشار مانند آرنج ایجاد می‌شوند. با این حال، این گره‌ها می‌توانند در هر جایی از بدن از جمله ریه‌ها ایجاد شوند.
- خشکی چشم و دهان: افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید بیشتر احتمال دارد که سندرم شوگرن را تجربه کنند، اختلالی که میزان رطوبت چشم و دهان شما را کاهش می‌دهد.
- عفونت‌ها: هم خود آرتریت روماتوئید و هم بسیاری از داروهایی که برای مبارزه با این بیماری استفاده می‌شوند، می‌توانند سیستم ایمنی بدن را تضعیف کنند و منجر به افزایش سایر عفونت‌ها شوند.
- ترکیب بدن غیرطبیعی: در میان افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید، نسبت چربی به توده بدون چربی اغلب بیشتر است، حتی در افرادی که شاخص توده بدنی طبیعی دارند.
- سندرم تونل کارپال: التهابی که در افرادی که مچ دستشان تحت تأثیر آرتریت روماتوئید دیده می‌شود، می‌تواند اعصاب دست و انگشتان فرد را فشرده کند و باعث بی‌حرکتی و درد شود.
- مشکلات قلبی: در افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید، ممکن است خطر سفت‌شدن یا مسدودشدن شریان‌ها و التهاب در کیسه اطراف قلب را افزایش دهد.
- بیماری ریه: افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید خطر التهاب و زخم بافت‌های ریه را افزایش می‌دهند که می‌تواند به‌مرورزمان منجر به تنگی نفس پیش‌رونده شود.
- لنفوم: آرتریت روماتوئید خطر ابتلا به لنفوم را افزایش می‌دهد، گروهی از سرطان‌ها که در سیستم لنفاوی ایجاد می‌شوند.
علائم آرتریت روماتوئید
علائم و نشانه‌های آرتریت روماتوئید در درجه اول شامل مفاصلی است که حساس، متورم و داغ هستند که پس از مدتی عدم فعالیت علائم تشدید می‌شود. به طور کلی علائم زیر اغلب در سیر آرتریت روماتوئید مشاهده می‌شود:
- درد مفاصل به دلیل درگیری همه مفاصل به خصوص مچ دست و مفاصل دست، درد گردن ناشی از درگیری مفصل بین مهره ۱ و ۲ گردن
- تورم، قرمزی، افزایش دما در مفاصل آسیب‌دیده
- درد در مفاصل آسیب‌دیده که با استراحت افزایش می‌یابد و با حرکت کاهش می‌یابد، به خصوص در صبح، و سفتی صبحگاهی بیش از ۳۰ دقیقه طول می‌کشد.
- کاهش دامنه حرکتی مفصل
- ایجاد بدشکلی در مفاصل آسیب‌دیده، به ویژه در مفاصل دست و انگشتان، در طولانی مدت
- وجود برآمدگی‌های ندولار روی سطوح مفصلی آسیب‌دیده (ندول‌های روماتوئید)
- ضعف، خستگی
- غر گرفتگی
- کاهش وزن
کدام اندام‌ها تحت تاثیر روماتسیم التهابی قرار می‌گیرند؟
در مراحل اولیه، آرتریت روماتوئید بیشتر مفاصل کوچک فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد، یعنی مفاصلی که انگشتان دست را به دست و انگشتان پا را به پاها متصل می کنند. مراحل بعدی بیماری، علائم و نشانه‌ها اغلب به مچ دست، زانو، مچ پا، آرنج، باسن و شانه‌ها گسترش می‌یابد. در بسیاری از موارد، علائم در مفاصل متقارن در دو طرف بدن فرد رخ می‌دهد.
تقریباً ۴۰ درصد از افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید علائم و نشانه‌هایی در خارج از مفاصل دارند. ساختارهای بدن تحت تأثیر آرتریت روماتوئید عبارت‌اند از:
- ریه‌ها
- کلیه‌ها
- پوست
- چشم‌ها
- قلب
- رگ‌های خونی
- مغز استخوان
- بافت عصبی
- غدد بزاقی
علائم و نشانه‌های روماتیسم مفصلی بسته به شدت بیماری در فرد می‌تواند متفاوت باشد و حتی ممکن است به طور متناوب بیایند و از بین بروند. آمدن و رفتن در دو دوره متفاوت اتفاق می‌افتد. دوره‌ای که اثرات بیماری افزایش می‌یابد دوره تشدید نامیده می‌شود، در حالی که دوره‌هایی که تورم و درد محو یا از بین می‌رود دوره بهبودی نامیده می‌شود.
روماتیسم مفصلی که با درمان کنترل نمی‌شود ممکن است باعث تغییر شکل مفاصل و خارج‌شدن از موقعیت طبیعی خود در طول زمان شود. به همین دلیل، در صورت وجود ناراحتی و تورم مداوم در مفاصل، باید با پزشک مشورت شود.
تشخیص آرتریت روماتوئید
تشخیص روماتیسم مفصلی در مراحل اولیه آن آسان نیست؛ زیرا علائم و نشانه‌های اولیه بیماری اغلب شبیه بیماری‌های متعدد دیگر است. علاوه بر این، هیچ نوع آزمایش خون یا یافته فیزیکی خاصی برای تأیید قطعی تشخیص وجود ندارد. آزمایشاتی که به تشخیص روماتیسم مفصلی کمک می کنند را می‌توان به شرح زیر خلاصه کرد:
- فاکتور روماتوئید (RF)، تست آنتی‌بادی ضد CCP
- تست آنتی‌بادی ضدهسته‌ای (ANA).
- آزمایشاتی که ممکن است در بیماری‌های التهابی (واکنش‌دهنده‌های فاز حاد) افزایش یابد، مانند رسوب، تعداد گلبول‌های سفید، پروتئین واکنشی C (CRP)
- رادیوگرافی مستقیم که ساختار مفصل را نشان می‌دهد.
- تصویربرداری مانند توموگرافی کامپیوتری، رزونانس مغناطیسی، اکوکاردیوگرافی برای درگیری سایر اعضای بدن
- سونوگرافی و MRI مفاصل که گاهی در بیماران با مراحل اولیه و دوره خفیف استفاده می‌شود.
روش‌های درمان آرتریت روماتوئید
هیچ درمان قطعی برای روماتیسم مفصلی وجود ندارد. درمان آرتریت روماتوئید که یک بیماری مزمن مانند دیابت و فشار خون بالا است، می‌تواند مادام‌العمر ادامه یابد. در حال حاضر، هدف اصلی در درمان روماتیسم التهابی، کنترل بیماری و کاهش علائم شدیدی است که ممکن است باعث شکایت شود.
در درمان تمام بیماری‌های روماتیسمی التهابی، در درجه اول باید با متخصص روماتولوژی مشورت شود. علاوه بر این، ممکن است لازم باشد از کار مشترک ارتوپد، متخصص فیزیوتراپی و توانبخشی و سایر تخصص‌های لازم بهره‌مند شوید.
داروهای روماتیسم مفصلی
انواع داروهای آرتریت روماتوئید که توسط پزشک توصیه می‌شود بسته به‌شدت علائم و نشانه‌های فرد و مدت زمانی که تحت تأثیر آرتریت روماتوئید قرار گرفته‌اند، متفاوت است.
مشاهده شده است که این داروها می‌توانند پیشرفت آرتریت روماتوئید را کاهش دهند و از مفاصل و سایر بافت‌ها در برابر آسیب دائمی محافظت کنند. عوارض جانبی داروهای نوع DMARD از موردی به مورد دیگر متفاوت است و ممکن است شامل آسیب کبدی، سرکوب مغز استخوان و عفونت‌های جدی ریه باشد.
داروهای مورد استفاده برای آرتریت روماتوئید شامل داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی است. این داروها درد را تسکین می‌دهند و التهاب را کاهش می‌دهند. این داروها که از عوارض جانبی آنها می‌توان به تحریک معده، مشکلات قلبی و آسیب کلیوی اشاره کرد، حتماً باید با نظر پزشک مصرف شود.
داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها هم التهاب و درد را کاهش می‌دهند و هم آسیب مفاصل را کاهش می‌دهند. اما عوارض جانبی استروئیدها شامل نازک شدن استخوان‌ها، افزایش وزن و دیابت است. پزشکان اغلب یک کورتیکواستروئید را برای تسکین علائم حاد با کاهش تدریجی دارو تجویز می کنند.
داروهای اصلاح کننده پاسخ بیولوژیکی، یک دسته نسبتاً جدید از DMARD ها، در موارد مختلف می‌توانند قسمت‌هایی از سیستم ایمنی را هدف قرار دهند که باعث التهاب می‌شود که باعث آسیب مفاصل و بافت می‌شود.
عوارض جانبی چنین داروهایی شامل افزایش خطر عفونت است. علاوه بر این، در افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید، استفاده از دوزهای بالاتر ممکن است خطر لخته‌شدن خون در ریه‌ها را افزایش دهد.
فیزیوتراپی برای آرتریت روماتوئید ( روماتیسم مفصلی)
پزشک ممکن است فرد را به یک متخصص فیزیوتراپی یا کاردرمانی ارجاع دهد که می‌تواند تمریناتی را برای کمک به انعطاف‌پذیری مفاصل فرد آموزش دهد. درمانگر می‌تواند راه‌های جدیدی را برای اعمال فشار کمتر بر مفاصل در حین انجام وظایف روزانه به افراد نشان دهد.
به عنوان مثال، ممکن است هنگام برداشتن یک وسیله، استفاده از ساعد به جای دست‌ها مناسب‌تر باشد. با این حال، دستگاه‌های مختلف با طراحی مجدد ممکن است به کاهش استرس و فشار روی مفاصل کمک کنند.
تغییرات سبک زندگی و درمان‌های خانگی برای آرتریت روماتوئید
افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید باید اقدامات مختلفی را برای مراقبت از بدن خود انجام دهند. تعدادی از اقدامات خودمراقبتی، هنگامی که همراه با داروهای آرتریت روماتوئید توصیه شده توسط پزشک استفاده می‌شود، می‌تواند به مدیریت علائم و نشانه‌های بیماری کمک کند:
- استراحت و آرامش: کاهش استرس در زندگی فرد می‌تواند مقابله با درد را آسان‌تر کند. تکنیک‌هایی مانند تنفس عمیق و آرامش عضلانی همگی می‌توانند برای کنترل درد احساس شده توسط فرد استفاده شوند.
- ورزش منظم: ورزش ملایم می‌تواند به تقویت ماهیچه‌های اطراف مفاصل کمک کند و باعث می‌شود فرد راحت‌تر با خستگی که ممکن است احساس کند کنار بیاید. توصیه می‌شود قبل از شروع هر نوع ورزش با پزشک و فیزیوتراپیست مشورت کنید.
- حرکت‌درمانی که تای چی نام دارد: شامل تمرینات و کشش‌های ملایم همراه با تنفس عمیق است. بسیاری از مردم از تای چی برای کاهش استرس در زندگی خود سود می‌برند.
- استفاده از گرما یا سرما: گرما می‌تواند به تسکین درد احساس شده توسط فرد و شل‌شدن عضلات منقبض کمک کند. به طور مشابه، سرما می‌تواند احساس درد را کاهش دهد، باعث بی‌حسی و کاهش تورم شود.
علاوه بر داروهای مختلف روماتیسم مفصلی موجود در طب مدرن، تعدادی از مکمل‌ها ممکن است برای مدیریت علائم آرتریت روماتوئید مفید باشند. اما قبل از استفاده ازاین‌گونه مکمل‌ها، لازم است با پزشک مشورت شود تا از عوارض داروهای مصرفی مطلع شده و مناسب‌بودن آنها برای مورد مشخص شود.
همچنین بخوانید: استئوآرتریت مفصل زانو چیست و چگونه درمان می‌شود؟