لوپوس یک بیماری روماتیسمی و خودایمنی است که در نتیجه حمله سیستم ایمنی به بافتها و اندامهای بدن میتواند به اندامها آسیب برساند. با جوشهای قرمز پروانهای شکل روی صورت خود را نشان میدهد. این بیماری میتواند بسیاری از اندامها و سیستمها از جمله مفاصل، کلیهها، سلولهای خونی، مغز، قلب و ریهها را تحت تأثیر قرار دهد. در این بخش میخواهیم در خصوص این بیماری و تأثیری که روی مفاصل میگذارد صحبت کنیم. با ما همراه باشید تا بهتمامی سؤالات شما درباره بیماری لوپوس پاسخ داده شود.
لوپوس چیست؟
لوپوس یک بیماری خودایمنی مزمن است که میتواند بافتهای مختلف بدن ما را تحت تأثیر قرار دهد و تظاهرات کم و بیش جدی ایجاد کند. شدیدترین شکل این آسیبشناسی لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE) است که بافت همبند را درگیر میکند و میتواند باعث اختلالات پوست و غشاهای مخاطی شود.
علاوه بر SLE، اشکال دیگری از لوپوس نیز وجود دارد، مانند لوپوس اریتماتوز دیسکوئید که منحصراً پوست را درگیر میکند و با ضایعات قرمز ظاهر میشود. نوع خاصی از لوپوس اریتماتوی تحت حاد نیز وجود دارد که با تحریک و قرمزی پوست به ویژه در پوست تنه و اندام فوقانی و در نهایت لوپوس ناشی از دارو مشخص میشود. این شکل از بیماری بسیار شبیه به لوپوس اریتماتوز سیستمیک است، اما میتوان با قطع مصرف داروی خاصی که باعث آن میشود، آن را برطرف کرد.
علل لوپوس چیست؟
همانطور که در بیشتر بیماریهای خودایمنی اتفاق میافتد، لوپوس زمانی رخ میدهد که سیستم ایمنی که معمولاً قادر به تشخیص باکتریها و ویروسهای خارجی وارد بدن ما است، بافتها و سلولهای سالم بدن ما را غریبه در نظر میگیرد. این آنتیبادیها که آنتیبادیهای خودکار نیز نامیده میشوند، میتوانند به اندامها و بافتهای مختلف حمله کنند و باعث التهاب و آسیب شوند که به صورت طیف وسیعی از علائم در بیماران لوپوس ظاهر میشود.
تا به امروز، دلایلی که باعث میشود سیستم ایمنی نسبت به سلولهای خودمان «عدم تحمل» شود و آنتیبادیهای خودکار تولید کند، هنوز ناشناخته مانده است.
چندین مطالعه نشان داده است که SLE نتیجه ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و هورمونی است. اگرچه این بیماری را نمیتوان به عنوان یک بیماری ژنتیکی ارثی معمولی طبقهبندی کرد، اما چندین چارچوب ژنتیکی شناسایی شدهاند که مستعد شروع بیماری هستند.
همچنین عواملی با منشأ خارجی مانند عفونتهای با منشأ ویروسی یا باکتریایی، برخی داروها، ضربه، زخمها، قرارگرفتن در معرض نور خورشید، شوکهای روانشناختی استرسزا وجود دارند که میتوانند نقش مهمی در تحریک از فرایند خودایمنی ایفا کنند که منجر به شروع بیماری میشود.
در نهایت، برخی از هورمونها، مانند استروژنهای زنانه، و تغییرات آنها در طول چرخه زندگی زنان (بلوغ، بارداری، یائسگی) نیز ممکن است در شروع بیماری دخیل هستند، بنابراین شیوع بالا در زنان مسن دیده میشود. در واقع، نقش علت و معلولی استروژن در شروع لوپوس هنوز تأیید نشده است.
آیا لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE) مفاصل را تحت تأثیر قرار میدهد؟
درد مفاصل در بیماران مبتلا به لوپوس شایع است. علاوه بر این، تورم و درد ممکن است در نیمی از بیماران به ویژه در مفاصل کوچک و تاندونها مشاهده شود. درگیری مفصل در لوپوس ممکن است شبیه درگیری مفصل در آرتریت روماتوئید باشد، اما تغییر شکل نادر است. در درمان از مسکنها، کورتیزون و داروهایی که سیستم ایمنی را سرکوب میکنند استفاده میشود. بیماری دیگری به نام نکروز آسپتیک که بیشتر در نتیجه اختلال در گردش خون در مفاصل ران و زانو دیده میشود، ممکن است بهمرورزمان مفصل را بدتر کرده و نیاز به مداخله جراحی داشته باشد.
همچنین بخوانید: آرتریت روماتوئید( روماتیسم مفصلی) چیست؛ علت + درمان
لوپوس با چه علائمی ظاهر میشود؟
در مراحل اولیه بیماری، فرد شکایت هایی مانند خستگی و تورم مفاصل را تجربه میکند. التهاب مفاصل ناشی از لوپوس معمولاً مشکلاتی مانند تغییر شکل یا آسیب دائمی ایجاد نمیکند. دومین علامت مهم، اختلالاتی است که در پوست، مو و سطوح مرطوب بدن مشاهده میشود. این علائم میتواند انواع مختلفی داشته باشد. هنگامی که از جلو به آن نگاه کنید، بثورات قرمز یا مایل به قرمز روی صورت دیده میشود که باعث ایجاد شکل پروانهای بر روی بینی و روی بدن میشود.
علائم بیماری پروانه ممکن است بسته به اندامهایی که بیماری تأثیر میگذارد متفاوت باشد.
شایعترین علائم عبارتند از:
- بثورات پروانهای شکل روی صورت، سینه و بازوها: راش پروانهای شکل که در قسمت میانی صورت به ویژه بینی و گونهها دیده میشود. میتواند باعث ایجاد بثورات، قرمز، پوستهپوسته شدن و زخم شود.
- درد و تورم مفاصل: درد و تورم مفاصل معمولاً در دستها، مچ دست، آرنج، شانهها، زانوها و پاها بروز میکند.
- خستگی: بیماران ممکن است به دلیل خستگی در انجام فعالیتهای عادی دچار مشکل شوند.
- تب: تب معمولاً کم است و به طور متناوب رخ میدهد.
- کاهش وزن: بیماران ممکن است کاهش وزن غیر قابل توضیحی را تجربه کنند.
- درد عضلانی: درد عضلانی معمولاً در بازوها، پاها و پشت رخ میدهد.
- رنگپریده: پوست بیماران ممکن است رنگپریده به نظر برسد.
- التهاب در ریهها: التهاب در ریهها میتواند باعث تنگی نفس، سرفه و درد قفسه سینه شود.
- التهاب در کلیهها: التهاب در کلیهها میتواند باعث ایجاد خون و پروتئین در ادرار شود.
- اختلالات در سلولهای خونی: میتواند باعث کمخونی، ترومبوسیتوپنی و لکوپنی شود.
علائم بیماری پروانه ممکن است با پیشرفت بیماری شدیدتر شود. علاوه بر علائم ذکر شده، بیماران ممکن است علائمی مانند سردرد، غش، فراموشی، زوال عقل، افسردگی، ریزش مو، زخم در دهان، التهاب چشم و التهاب قلب را نیز تجربه کنند. لوپوس میتواند قسمتها و اندامهای مختلف بدن را تحت تأثیر قرار دهد، بنابراین علائم ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد.
مراقب درد و تورم باشید!
از آنجایی که این بیماری با درد مفاصل خود را نشان میدهد، بیماری لوپوس ممکن است در افرادی که چنین شکایاتی دارند مشکوک باشد. اولین کاری که برای تشخیص باید انجام شود، انجام آزمایش آنتیبادی ضدهستهای (ANA) است. در صورت مثبتبودن تست، تست Anti-ds DNA و Anti-ENA باید بعد از آن انجام شود. تشخیص با توجه به نتایج انجام میشود. یک آزمایش آنتیبادی ضدهستهای مثبت به تنهایی یافته کافی برای بیماری لوپوس نیست. آزمایشی که به عنوان ضد DNA از همان خانواده توصیف میشود، دادههای اولیه بیشتری را برای بیماری لوپوس دارد و تقریباً در دو سوم بیماران یافت میشود.
تشخیص بیماری پروانهای (لوپوس)
تشخیص بیماری پروانهای یا لوپوس (سیستمیک لوپوس اریتماتوز – SLE) توسط یک متخصص بر اساس علائم بالینی بیمار و نتایج آزمایش ها انجام میشود. فرایند تشخیصی با بررسی دقیق تاریخچه پزشکی بیمار، ارزیابی علائم و معاینه فیزیکی آغاز میشود. آزمایشهای آزمایشگاهی شامل بررسی نمونههای خون و جستجوی نشانههایی میشوند که ممکن است از تشخیص لوپوس حمایت کنند، بهویژه زمانی که آزمایش آنتیبادی ضدهستهای (ANA) مثبت باشد و نشانه مهمی از تشخیص لوپوس باشد. با این حال، علائم لوپوس میتواند مشابه سایر مشکلات سلامتی باشد، بنابراین ممکن است پزشک گاهی آزمایشها و بیوپسیهای بیشتری را برای تأیید تشخیص و تعیین نوع و شدت بیماری توصیه کند.
بیماری لوپوس چگونه درمان میشود؟
در درمان لوپوس از داروهای سرکوبکننده سیستم ایمنی استفاده میشود. این داروها به کنترل علائم بیماری کمک میکنند.
درمان این بیماری بسته بهشدت بیماری و وضعیت عمومی بیمار متفاوت است. در موارد خفیف، ممکن است نیازی به دارو نباشد. در موارد متوسط و شدید، ممکن است نیاز به درمان دارویی طولانی مدت باشد. داروها ممکن است بسته به نوع و شدت علائم بیمار متفاوت باشد.
داروهای ضدالتهابی شامل داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) برای درد و التهاب خفیف مفاصل است. کورتیکواستروئیدها (بهعنوانمثال، پردنیزون) در موارد علائم شدید لوپوس یا درگیری اندامهای داخلی استفاده میشود. داروهای ضد مالاریا (بهعنوانمثال، هیدروکسی کلروکین) میتوانند علائم پوست و مفاصل را کنترل کرده و روند بیماری را بهبود بخشند.
داروهای سرکوبکننده سیستم ایمنی (بهعنوانمثال، آزاتیوپرین یا متوترکسات) برای سرکوب پاسخ سیستم ایمنی استفاده میشود و ممکن است در موارد شدید لوپوس ترجیح داده شود. درمان بر اساس علائم و نیازهای بیمار سفارشی شده است و نیاز به معاینات منظم پزشک دارد.