استئونکروز یا مرگ استخوان، پیامد مستقیم جریان ناکافی خون و اکسیژن به قسمت آسیب‌دیده است. این وضعیت منجر به تضعیف تدریجی ساختار، با شکستگی‌های احتمالی یا فروپاشی در جدی‌ترین موارد می‌شود. مرگ استخوان در مفصل زانو نیز رخ می‌دهد. در این بخش به طور کامل در خصوص استئونکروز زانو و روش‌های درمان آن صحبت خواهیم کرد. با ما همراه باشید.
استئونکروز چیست؟
استخوان از سلول‌های زنده‌ای تشکیل شده است که نیاز به حمایت توسط جریان خون دارند. مرگ سلول‌های استخوانی که با قطع جریان خون به استخوان به هر دلیلی ایجاد می‌شوند و به فروپاشی/تخریب استخوان، استئونکروز می‌گویند. استئونکروز باعث درد استخوان و محدودیت حرکات مفاصل می‌شود. این عارضه در ناحیه انتهایی استخوان (اپی فیزیال) رخ می‌دهد و باعث آرتریت دژنراتیو (مرتبط با سایش) در آن مفصل می‌شود. اغلب در مفاصل ران و زانو ایجاد می‌شود. مفاصل شانه‌ها، دست‌ها و پا‌ها کمتر درگیر می‌شوند.
استئونکروز زانو چیست؟
استئونکروز زانو به معنای مرگ سلول‌های استخوانی است و به آن نکروز آواسکولار نیز می‌گویند. به ویژه در زنان مسن مبتلا به پوکی استخوان شایع است. یکی از دلایل مهم زانو درد است. در این بیماری کاهش تراکم و مرگ توده استخوانی در استخوان‌های اطراف مفصل زانو رخ می‌دهد.
علائم استئونکروز زانو
علائم پوسیدگی استخوان در مفصل زانو شامل موارد زیر است:
- زانو درد ناگهانی و شدید
- دردی که در شب و با فعالیت افزایش می‌یابد
- دردی که از داخل زانو می‌آید و به سمت بالا تابش می‌کند
- کاهش حرکات زانو
مراحل پوسیدگی استخوان مفصل زانو
استئونکروز زانو دارای چهار مرحله است که بر اساس شدت بیماری از یکدیگر متمایز می‌شوند. این چهار مرحله عبارت‌اند از:
- مرحله ۱: مرحله اولیه است و علائم خفیف هستند و به طور متوسط ۶-۸ هفته ادامه دارند.
- مرحله ۲: ماه‌ها طول می‌کشد و نواحی آسیب دیده در اشعه ایکس ظاهر می‌شوند.
- مرحله ۳: علائمی وجود دارد که حدود ۳-۶ ماه ادامه دارد. غضروف مفصل شروع به تخریب کرده است.
- مرحله ۴: کلسیفیکاسیون جدی وجود دارد. غضروف و استخوان تخریب شده است. جراحی تعویض مفصل زانو لازم است.
تشخیص استئونکروز زانو
تشخیص بالینی ممکن است با بسیاری از بیماری‌های مفصلی اشتباه گرفته شود. بنابراین با روش‌های تصویربرداری رادیولوژیکی می‌توان تشخیص قطعی داد. رونتژنوگرافی مستقیم، اسکن استخوان، توموگرافی کامپیوتری و تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) می‌تواند در تشخیص استفاده شود.
سینتی گرافی استخوان:
تشخیص زودهنگام مهمترین مزیت آن است. از سوی دیگر، مهمترین عیب این است که نمی‌توان به محلی‌سازی دقیق ناحیه استئونکروزی دست یافت و نمی‌توان آن را از سایر بیماری‌هایی که باعث افزایش فعالیت می‌شوند، متمایز کرد. به همین دلیل امروزه جزء روش‌های تصویربرداری انتخاب اول در تشخیص استئونکروز نیست.
رونتژنوگرافی مستقیم:
تشخیص را نمی‌توان با رادیوگرافی مستقیم در مراحل اولیه انجام داد، اما یافته‌ها در مراحل بعدی زمانی که استخوان شروع به تخریب می‌کند ظاهر می‌شود.
توموگرافی کامپیوتری (CT):
یافته‌های طبیعی را در مراحل اولیه مانند مرحله ۱ و ۲ می‌دهد. اما در ضایعات پیشرفته مانند مراحل ۳ و ۴ که به مفصل آسیب می‌زند، می‌تواند اطلاعات دقیقی در مورد محل و اندازه ضایعه ارائه دهد.
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI):
امروزه مهمترین روش تصویربرداری در تشخیص استئونکروز است. حتی در مراحل اولیه حساسیت بالایی از خود نشان می‌دهد. مهمترین مزیت آن این است که امکان تشخیص زودهنگام، ارائه اطلاعات دقیق در مورد ضایعه و از همه مهمتر نشان دادن ارتباط ضایعه با غضروف مفصلی است.
درمان استئونکروز زانو
درمان استئونکروز به دو صورت محافظه کارانه و جراحی قابل بررسی است. هدف این است که در مراحل اولیه تشخیص داده شود و درمان اولیه شروع شود. درمان محافظه کارانه به ویژه در مراحل اولیه در خط مقدم است. جراحی در مراحل بعدی استفاده می‌شود.
درمان محافظه کارانه
در مرحله ۱، درمان محافظه کارانه اعمال می‌شود، به این معنی که تحمل وزن جزئی و دارو‌های ضد درد می‌تواند شکایات را کاهش دهد. فعالیت‌های ورزشی محدود شده است. در مرحله ۲، درمان محافظه کارانه به اندازه ضایعه بستگی دارد.
جراحی
درمان محافظه کارانه در مراحل ۳ و ۴ جایی ندارد، تنها شکل درمان جراحی است. درمان بسته به سن بیمار، علت استئونکروز، محل، دوره، اندازه ضایعه و وجود نقص استخوانی متفاوت است. روش‌هایی که اغلب در درمان جراحی استئونکروز درگیر مفصل زانو استفاده می‌شود:
- دبریدمان آرتروسکوپی
- درمان با سلول‌های بنیادی
- پرولوتراپی
- PRP (پلاسمای غنی از پلاکت) و PRGF (فاکتور رشد غنی از پلاسما)
- استئوتومی‌های اصلاحی
- پیوند‌های استئوکندرال
- پروتز‌های زانو
- پر کردن نقص با فیبر کربن یا ماتریکس استخوان غیر معدنی
- اتوگرأفت پریوستال یا پریکندرال
- استفاده از سلول‌های غضروفی و مزانشیمی
- پیوند پینه‌ای
با توسعه این روش‌ها، ممکن است در آینده بتوان از آن‌ها به طور معمول در درمان استئونکروز استفاده کرد.
دبریدمان آرتروسکوپی
دبریدمان آرتروسکوپی یک روش جراحی است که تکه‌های شکسته غضروف و بافت‌ها را برای کمک به کاهش درد و بهبود حرکت حذف می‌کند. معمولاً برای کمک به کاهش علائم آرتریت انجام می‌شود تا بتوانید عملکرد زانوی خود را در عین کاهش درد بازیابی کنید.
درمان با سلول‌های بنیادی
در موارد نازک شدن غضروف، کاهش غضروف و آسیب غضروف در مفصل زانو، درمان با سلول‌های بنیادی درمان مؤثری برای افزایش بافت غضروفی و ترمیم بافت آسیب دیده است. استفاده از آن برای بهبود سریعتر بافت پس از ضربه و آسیب جدی غضروف پس از جراحی بسیار مهم است.
PRP (پلاسمای غنی از پلاکت) و PRGF (فاکتور رشد غنی از پلاسما)
درمان زانو درد با PRP اغلب در زمینه ارتوپدی ترجیح داده می‌شود. سلول‌هایی در رگ‌های خونی وجود دارند که زخم‌ها و درد‌ها را التیام می‌بخشند. به دلیل نارسایی این سلول‌ها در مفاصل زانو، روند بهبودی مشکل می‌شود. بنابراین با روش پی آر پی سلول‌های خونی در حال بهبودی مستقیماً به ناحیه معیوب زانو تزریق می‌شوند و در مدت زمان کوتاهی درمان می‌شوند.
استئوتومی زانو
استئوتومی در لغت به معنای بریدن استخوان است. استئوآرتریت زمانی ایجاد می‌شود که استخوان‌های زانو و ساق پا به درستی در یک راستا قرار نگیرند. با استئوتومی زانو، استخوان درشت نی یا استخوان ران بریده می‌شود و سپس برای کاهش فشار روی مفصل زانو تغییر شکل می‌دهد.
پیوند‌های استئوکندرال
پیوند استئوکندرال (یا موزاییک پلاستی) یکی از روش‌های موجود برای درمان ضایعات علامت دار (یعنی دردناک) غضروفی و استئوکندرال است. این تکنیکی است که در آن استوانه‌های کوچکی از استخوان برداشت می‌شود و به ناحیه غضروف مفصلی از دست رفته پیوند‌زده می‌شود.
پیوند استئوکندرال یک روش منفرد است که از طریق یک برش باز کوچک انجام می‌شود، اگرچه گاهی اوقات ممکن است بتوان آن را به روش آرتروسکوپی انجام داد. این عمل معمولاً تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود، اگرچه در صورت لزوم می‌توان آن را تحت تکنیک‌های مختلف بیهوشی منطقه‌ای انجام داد.
روند بهبود استئونکروز زانو
سیر طبیعی استئونکروز در زانو با لگن متفاوت است. تا ۵۰ درصد از بیماران مبتلا به استئونکروز‌ایدیوپاتیک در دوره قبل از رادیولوژی بهبود می‌یابند و به استئوآرتریت مبتلا نمی‌شوند. مهمترین عامل تعیین‌کننده میزان بهبود اندازه ضایعه است. بیماران مبتلا به استئونکروز ثانویه پیش آگهی بدتری دارند.
در نتیجه امروزه با توجه به پیشرفت‌های صورت گرفته در روش‌های تصویربرداری رادیولوژیکی، تشخیص استئونکروز خود به خودی مفصل زانو به جز در مراحل اولیه بسیار آسان شده است. علیرغم پیشرفت‌های تکنولوژیکی که چنین اطلاعات مهمی را در اختیار جراح ارتوپد قرار می‌دهد، هنوز اتفاق نظری در مورد درمان وجود ندارد، به جز مرحله اول استئونکروز. در این مرحله مهمترین نکته‌ای که جراح را در تصمیم‌گیری درمانی راهنمایی می‌کند مشاهدات بالینی و تجربیات خودش خواهد بود.