ستون فقرات، دارای انحنای طبیعی است که این انحنا از وضعیت بدن حمایت میکند تا فرد صاف بایستد. اما انحنای بیش از حد میتواند بدن را تحت تاثیر قرار دهد و ایستادن را سخت کند. کیفوز انحنای بیش از حد رو به جلو ستون فقرات است که باعث شود که فرد به سمت جلو خم شود. ممکن است باعث کمردرد و سفت شدن عضلات شود و گزینههای درمانی غیر جراحی و جراحی برای آن وجود دارد. در ادامه این مقاله، به بررسی علل، علائم، راههای تشخیص و درمان قوز کمر (کیفوز) میپردازیم. برای آشنایی با این موارد و دانستن راهای پیشگیری از این بیماری تا انتهای مقاله، همراه ما باشید.
قوز کمر چیست؟
قوز کمر (Kyphosis)، وضعیتی است که در آن ستون فقرات، بیش از آنچه که باید، به سمت بیرون خم میشود. این حالت باعث میشود قسمت بالایی کمر، در اطراف ناحیه قفسه سینه (بخشی از ستون فقرات شما بین گردن و دنده ها) به جلو خم شود. انحنای آن، قابل مشاهده است و حالت خمیده به فرد میدهد. این وضعیت را کیفوز، قوز یا گوژپشتی نیز مینامند. در بیشتر مواقع، مشکلاتی برای سلامتی ایجاد نمیکند یا نیاز به درمان پزشکی ندارد. اما ممکن است باعث شود که فرد نسبت به ظاهر خود احساس خوبی نداشته باشد. در موارد شدید، میتواند باعث درد یا مشکلات تنفسی نیز شود. نوع شدید آن، ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد.
بیشتر بخوانید: گودی کمر: علل، علائم و درمان
انواع قوز کمر
کیفوز به انواع مختلفی تقسیمبندی میشود که عبارتاند از:
- هایپر کیفوز (Hyperkyphosis)
- کیفوز نورمال (Normal Kyphosis)
- مهرههای شکسته (Wedge Fractures)
- کیفوز شوئرمن (Scheuermann’s Kyphosis)
- مهرههای جابجا شده (Spondylolisthesis)
هایپر کیفوز (Hyperkyphosis)
هایپر کیفوز، انحنای شدید ستون فقرات به جلو است و اندازه انحنا، بیش از ۵۰ درجه است. این نوع، بیشتر در افراد بالغ و بعد از سن ۴۰ سالگی رخ میدهد. هایپر کیفوز، ممکن است به علت عواملی مانند: ضعف عضلات پشتی، تغییرات استخوانی مرتبط با سن، کمبود ویتامین D و کلسیم، آسیب نخاعی یا عوامل دیگر رخ دهد. علاوه بر علائم ظاهری انحنای شدید در ستون فقرات، ممکن است درد، محدودیت حرکت، مشکلات تنفسی و عوارض دیگری نیز در اثر آن بروز کند.
کیفوز نورمال (Normal Kyphosis)
نوع معمولی قوز، انحنای طبیعی و نرمال در ستون فقرات، به خصوص در منطقه گردنی و بخش عقبی ستون فقرات قرار میگیرد. این انحنا به شکل C شکل میگیرد و در حفظ تعادل بدن و قوی نگه داشتن کمر، نقش مهمی دارد. قوز نرمال، برای حفظ تعادل و جذب شوکها از فعالیتهای روزمره و حرکتهای جسمی ضروری است.
مهرههای شکسته (Wedge Fractures)
در این نوع کیفوز، مهرهها در نواحی مختلف ستون فقرات به شکل مثلثی شکسته میشوند و باعث تغییر شکل ستون فقرات به صورت جلو میشود. این نوع کیفوز معمولاً در اثر ضعف استخوانی (مانند اوستئوپوروز)، آسیب ناشی از تروما یا بیماریهایی که استخوانها را ضعیف میکنند، رخ میدهد.
کیفوز شوئرمن (Scheuermann’s Kyphosis)
قوز شوئرمن (کیفوز دیسکوتیک)، یک نوع از کیفوز است که معمولاً در دوران نوجوانی بروز میکند. در این نوع قوز کمر، مهرهها به جای شکل مستطیلی، شکلی گوهای و نامناسب به خود میگیرند و باعث انحنای شدید ستون فقرات به جلو میشوند. کیفوز شوئرمن ممکن است باعث درد و محدودیت حرکت شود.
مهرههای جابجا شده (Spondylolisthesis)
در این نوع کیفوز، یک مهره از موقعیت طبیعی خود خارج شده و به جلو یا به عقب لغزش میکند. این وضعیت، متاثر از عوامل مختلفی، مانند: تروما، ضعف استخوانی، عفونت، عوارض عمل جراحی قبلی و غیره میشود. این نوع کیفوز ممکن است باعث درد، محدودیت حرکت و عوارض عصبی شود.
کیفوز مادرزادی
مادرزادی به معنای وضعیتی است که در بدو تولد وجود دارد. نوع مادرزادی زمانی اتفاق میافتد که ستون فقرات به درستی رشد نمیکند. این شدت وضعیت با رشد فرد افزایش مییابد. جراحی، میتواند انحنای ستون فقرات را در دوران کودکی اصلاح کند تا از بدتر شدن آن جلوگیری کند.
علائم قوز کمر
نشانههای اصلی کیفوز عبارتند از:
- گرد شدن شانهها
- انحنا یا قوز در قسمت بالایی کمر
- سفت شدن یا آسیب همسترینگ
- کیفوز شدید ممکن است علائم زیر را ایجاد کند:
- درد یا سفتی در پشت و تیغههای شانه
- بیحس، ضعیف یا گزگز در پاها
- خستگی مفرط
- مشکل در حفظ تعادل
- بیاختیاری مثانه یا روده
- تنگی نفس
علل قوز کمر
علتهای کیفوز بسته به نوع آن متفاوت است، به صورت کلی دلایل بروز این بیماری عبارتاند از:
- وضعیت بدنی ضعیف
- ناهنجاریهای ساختاری در استخوانهای ستون فقرات
- ناهنجاریهای رشد استخوان
- آسیب به ستون فقرات
- افزایش سن
عوامل خطر
تشخیص کیفوز بین ۱۳ تا ۱۶ سالگی برای نوع پاسچرال و شوئرمن، به این دلیل که استخوانهای نوجوانان به سرعت در حال رشد هستند، رایج است. اما میتواند در هر فردی در هر سنی ایجاد شود. با بالا رفتن سن انسان، مهرهها انعطافپذیری خود را از دست میدهند و ستون فقرات ممکن است شروع به کج شدن به جلو کند. همچنین، امکان دارد به صورت مادرزادی با این مشکل متولد شد.
عوارض
عوارض برای موارد خفیف کیفوز رایج نیست، اما زمانی که انحنای ستون فقرات شدید شود، این عوارض بروز پیدا میکنند که عبارتاند از:
- کمر درد
- مشکل در راه رفتن
- فشردهسازی ریه (اشکال در تنفس)
- مشکلات عصبی (فشرده شدن اعصاب)
پیشگیری از قوز کمر
معمولا نمیشود از تمام دلایل بروز قوز کمر جلوگیری کرد. به صورت کلی اقدامات پیشگیری از آن عبارتاند از:
- حفظ وضعیت بدنی خوب
- تقویت عضلات شکم و پشت
- حفظ وزن سالم
- حمل کیف یا کتاب مدرسه و لوازم در یک کوله پشتی یا کیف غلتکی محکم
- ورزش برای تقویت عضلات و انعطافپذیر ماندن
تشخیص
در هر سنی، پزشک بعد از معاینه فیزیکی، قوز را تشخیص میدهد. در طول دوره فیزیکی، پزشک از بیمار میخواهد که آزمایش خم شدن را انجام دهد. فرد پاها را کنار هم میگذارد و میایستید، زانوها صاف و بازوها را به پهلو قرار میدهد. سپس، به آرامی به جلو خم میشود و به سمت پاهای خود نگاه میکند. این آزمایش، کمک میکند تا منحنی ستون فقرات یا سایر مشکلات ستون فقرات مشاهده شوند.
آزمایش
اشعه ایکس ستون فقرات میتواند به پزشک کمک کند تا انحنای ستون فقرات را برای تشخیص بیماری اندازهگیری کند. منحنی طبیعی ستون فقرات بین ۲۰ تا ۴۵ درجه است. اگر منحنی بیشتر از ۵۰ درجه باشد، پزشک کیفوز را تشخیص خواهد داد. علاوه بر این، پزشک، آزمایشهایی را برای تعیین اینکه آیا علائم، نتیجه بیماری زمینهای هستند یا اینکه انحنای ستون فقرات بر سایر قسمتهای بدن تأثیر میگذارد، ارائه میدهد. آزمایشات عبارتاند از:
- آزمایش عملکرد ریوی: این آزمایش برای اندازهگیری میزان عملکرد ریهها انجام میشود. این آزمایش میتواند نشان دهد آیا انحنای ستون فقرات باعث فشار روی اعصاب ستون فقرات میشود یا خیر.
- MRI: این تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI) برای تشخیص و تعیین انحنا و میزان فشار و تأثیر آن بر روی اعصاب ستون فقرات استفاده میشود. با استفاده از MRI، پزشک میتواند نقاط ضعف و تغییرات در ستون فقرات را مشاهده کند.
درمان قوز کمر
روشهای متفاوتی برای درمان قوز وجود دارد، این روشها عبارتاند از:
- فیزیوتراپی: ورزشها میتوانند عضلات شکم و پشت را برای تسکین درد و بهبود وضعیت بدن تقویت کنند. ورزش همچنین میتواند عضلات همسترینگ را کشیده و سایر نواحی بدن را تقویت کند.
- داروهای ضد درد: داروهای ضد التهابی کمر درد را تسکین میدهند.
- بریس کمر: ممکن است پزشک، توصیه کند که از بریس استفاده کنید. زمانی که کودکانی که هنوز در حال رشد هستند به کیفوز شوئرمن مبتلا هستند، شایعتر است.
- جراحی: روش جراحی میتواند انحنای ستون فقرات را کاهش دهد. رایجترین جراحی کیفوز، جراحی فیوژن ستون فقرات است. در طی این روش، جراح مهرههای بیمار را در وضعیت صافتری قرار میدهد. آنها با استفاده از تکههای کوچک استخوان برای پر کردن فضای بین مهرههای بدن آنها را با هم ادقام میکنند.
کلام پایانی
کیفوز، انحنای بیش از حد ستون فقرات به سمت جلو، یک بیماری قابل درمان است که معمولاً بر فعالیتهای روزانه فرد تأثیر نمیگذارد، مگر اینکه انحنای آن شدید باشد. تشخیص و درمان به موقع میتواند این وضعیت را قبل از بدتر شدن برطرف کند. درمانهای غیرتهاجمی وجود دارد که پزشک، قبل از جراحی پیشنهاد میکند. حتی پس از درمان، باید مراقب وضعیت بدن خود باشید تا مطمئن شوید که قوز برنگشته است.
سوالات متداول
خیر، کیفوز و اسکولیوز هر دو شرایطی هستند که بر ستون فقرات شما تأثیر میگذارند. آنها میتوانند با هم اتفاق بیفتند، اما یکی باعث دیگری نمیشود. کیفوز انحنای غیر طبیعی ستون فقرات از جلو به عقب است. اسکولیوز انحنای غیرطبیعی ستون فقرات از چپ به راست یا پهلو است.
کیفوز، حتی پس از درمان ممکن است عود کند. ممکن است برای تنظیم وضعیت بدن خود نیاز به تغییر در سبک زندگی داشته باشید. این بدان معناست که در طول روز از نحوه نشستن، ایستادن و حرکت خود بیشتر آگاه باشید.