پاچنبری که همچنین به عنوان پای چاقویی شناخته میشود، یکی از شایعترین ناهنجاریهای ارتوپدی مادرزادی است. پاچنبری که با چرخش یک یا هر دو پا به داخل مشخص میشود، یک اختلال ارتوپدی شایع است که در ۱ تا ۲ نفر از هر ۱۰۰۰ تولد زنده مشاهده میشود پاچنبری، که اغلب در طول معاینه معمول سونوگرافی در اواخر بارداری تشخیص داده میشود، در برخی موارد بلافاصله پس از تولد قابل مشاهده است. موضوعاتی مانند علل کلاب فوت، عوامل خطر، تشخیص و روشهای درمان در ادامه مقاله بررسی شده است.
پاچنبری چیست؟
در شرایط عادی، در یک بارداری سالم، اندامهای تحتانی جنین در هفته چهارم بارداری شروع به رشد میکنند. به طور کلی، پس از هفته بیستم بارداری، در حالی که اندامهای تحتانی به طول مورد نیاز خود میرسند، پاها شروع به چرخیدن میکنند و در هفته بیست و هشتم به موقعیت طبیعی خود میرسند. در مورد پاچنبری، یک یا هر دو پا به سمت داخل چرخیده میشود. در زانو پرانتزی که یک ناهنجاری مادرزادی است، کف پا به پهلو یا به سمت بالا میچرخد، در حالی که انگشتان پا معمولاً به سمت داخل چرخانده میشوند. پاچنبری که در دوره اولیه درمان نمیشود، بسته به درجه ناهنجاری ممکن است در دورههای بعدی باعث اختلالات شدید راه رفتن شود.
علائم پاچنبری چیست؟
وقتی صحبت از علائم پاچنبری میشود، اولین چیزی که به ذهن میرسد این است که یک یا هر دو پا برخلاف موقعیت طبیعی خود به سمت داخل چرخیدهاند. این بدشکلی پا، که معمولاً در معاینه معمول سونوگرافی مشاهده میشود، دارای برخی ویژگیهای مشخص است. علائم اصلی را میتوان به شرح زیر فهرست کرد:
- تشکیل گودی شبیه به شکل کلیه در داخل پا
- ساق یا پای آسیب دیده کوتاهتر از طرف دیگر است
- ظاهر چین و چروک در پشت یا کف پا
- قوس کف پا تا پاشنه بالاتر از حد طبیعی است
- ماهیچههای ساق پا ضعیفتر هستند
- سفتی و محدودیت حرکتی در مچ پا
علاوه بر موارد فوق، ممکن است به دلیل تلاش کودک برای راه رفتن با فشار دادن پاها به پهلو، مشکلاتی مانند درد و پینه در پا ایجاد شود، البته در ابتدا درد در نوزادان مشاهده نمیشود. به همین دلیل، شروع درمان برای نوزادان مبتلا به پاچنبری در مدت کوتاهی پس از تولد، تحت نظر پزشک متخصص بسیار مهم است. اگر کودک شما مبتلا به سندرم پاچنبری است، بدون اتلاف وقت از پزشک متخصص کمک بگیرید.
درمورد صافی کف پا بیشتر بخوانید!
علت پاچنبری یا کلاب فوت چیست؟
علت دقیق پاچنبری مشخص نیست. بر اساس برخی از مطالعات علمی که به بررسی علل این مشکل میپردازند، استعداد ژنتیکی، حوادث نامطلوب در دوران بارداری یا عوامل محیطی ممکن است باعث ایجاد ناهنجاریهای مادرزادی در نوزادان شوند. علل اصلی پاچنبری را میتوان به شرح زیر فهرست کرد:
عوامل ژنتیکی
بر اساس مطالعات علمی، اکثر موارد Club-Foot مربوط به عوامل ژنتیکی است. به عبارت دیگر، این خطر ممکن است در نوزادان با سابقه خانوادگی Club-Foot در مقایسه با سایر نوزادان بیشتر باشد.
کمبود مایع آمنیوتیک
برخی از مشکلات مانند کمبود مایع آمنیوتیک در دوران بارداری میتواند بر رشد جنین تأثیر منفی بگذارد. برخی مطالعات حاکی از آن است که کاهش مایع آمنیوتیک در رحم ممکن است به جنین فشار وارد کند، مانع از حرکت جنین شود و در نتیجه بدشکلی پا رخ دهد.
ناهنجاریهای عضلانی
مشکلات عضلانی نقش مهمی در ایجاد Club-Foot دارند. برخی از بیماریهای عضلانی ممکن است باعث بدشکلی در اندام تحتانی و ناتوانی در حفظ وضعیت صحیح ایستادن شوند.
ناهنجاریهای عروقی
برخی از مطالعات نشان میدهد که افراد مبتلا به پای پرانتزی جریان خون کمتر و نبض ضعیفتری در شریان پا دارند. فقدان جریان خون کافی در پا ممکن است باعث ایجاد Club-Foot در طول رشد شود.
بیماریهای عضلانی و عصبی (بیماریهای عصبی عضلانی)
به گفته برخی از دانشمندان، یکی از مهمترین علل ایجاد Club-Foot، بیماریهای عصبی عضلانی است که باعث عدم تعادل در عضلات میشود.
عوامل محیطی
برخی از داروهایی که مادر باردار در دوران بارداری استفاده میکند ممکن است باعث ایجاد پاچنبری مادرزادی در نوزادان شود. علاوه بر این، عادات مضر مادر باردار مانند الکل و سیگار نیز ممکن است خطر ابتلا به Club-Foot را در نوزادان افزایش دهد.
چگونه پاچنبری را تشخیص دهیم؟
در شرایط عادی، مادران باردار در دوران بارداری به طور مرتب تحت نظر پزشک متخصص هستند. در طی این بررسیها، پزشکان متخصص از روشهای تصویربرداری سونوگرافی برای بررسی سلامت مادر باردار و جنین استفاده میکنند. تشخیص معمولاً در طی یک معاینه معمول سونوگرافی پس از هفته بیستم بارداری انجام میشود. پاچنبری یکی از ناهنجاریهای مادرزادی است که از بیرون به راحتی قابل مشاهده است. در برخی موارد، بلافاصله پس از تولد، پزشک متخصص ممکن است متوجه ابتلای نوزاد به پاچنبری شود. معاینه فیزیکی اغلب برای تشخیص کافی است. با این حال، در برخی موارد، پزشکان ممکن است از روشهای مختلف تصویربرداری برای رد سایر مشکلات سلامتی نیز استفاده کنند.
هنگامی که به نوزادان مبتلا به سندرم پاچنبری نگاه میکنیم، میبینیم که تعداد قابل توجهی از آنها در خانواده خود دارای پاچنبری هستند. به همین دلیل ابتدا سوابق پزشکی بیمار و بستگان بیمار توسط متخصص اطفال گرفته میشود. این اطلاعات میتواند به متخصصان در تشخیص و درمان پاچنبری کمک کند. اگرچه Club-Foot در گروه بیماریهای ایدیوپاتیک (علت ناشناخته) قرار میگیرد، اما در برخی موارد ممکن است به عنوان گسترش یک مشکل سلامت عصبی رخ دهد. به همین دلیل، بهتر است که ابتدا معاینات عمومی بدن نوزادان متولد شده با این سندرم انجام شود. به منظور برنامهریزی صحیح روند درمان، پزشکان ممکن است آزمایشهایی را درخواست کنند تا مشخص کنند که آیا نوزاد مشکلات آناتومیکی یا عصبی دیگری دارد یا خیر. علاوه بر این، اغلب در مرحله تشخیص از روشهای تصویربرداری رادیولوژیک استفاده میشود.
درمان پاچنبری چگونه است؟
سندرم پاچنبری یک ناهنجاری است که از منابع مصر باستان دیده شده است. به همین دلیل از زمانهای قدیم مطالعات علمی زیادی در مورد درمان صورت گرفته است. در طول مرحله درمان، هدف اولیه این است که اطمینان حاصل شود که پای بیمار نزدیکترین ظاهر و عملکرد را به حالت طبیعی دارد، بدون اینکه نیازی به گچ گرفتن داشته باشد.
امروزه دو رویکرد اصلی در درمان Club-Foot وجود دارد که عمدتاً روشهای محافظه کارانه و جراحی است. در طول برنامه ریزی درمان، پزشکان متخصص ممکن است ترجیح دهند ابتدا از روشهای محافظه کارانه غیرجراحی با نظر والدین استفاده کنند. روشهای اصلی درمان را میتوان به شرح زیر فهرست کرد:
روش پونستی
یکی از روشهای پرکاربرد در درمان پاچنبری، روش پونستی است. در طول درمان با روش پونستی، ابتدا پای نوزاد را در گچ قرار میدهند. گچ گیری هر ۴ تا ۷ روز یک بار به مدت چند هفته تجدید میشود و هر بار پای کودک را به موقعیت صحیح نزدیک میکند. قبل از قرار دادن گچ نهایی، پزشک متخصص ممکن است تاندون آشیل نوزاد را با یک عمل جراحی جزئی بلندتر کند تا تاندون آشیل که پاشنه پا را به ماهیچههای ساق پا متصل میکند بلندتر کند و به پا اجازه میدهد راحتتر حرکت کند. در حین این عمل، پزشک با کمک بی حسی موضعی برش کوچکی در ناحیه ای که تاندون آشیل قرار دارد ایجاد میکند، از آنجایی که برش کاملاً کوچک است، معمولاً نیازی به بخیه نیست. تقریباً ۳ هفته طول میکشد تا تاندون بعد از عمل بهبود یابد.
در این دوره مجددا پای نوزاد را در گچ قرار میدهند. برای به دست آوردن نتایج مثبت از روش پونستی، انجام منظم حرکات کششی، پوشیدن کفشهای مخصوص توصیه شده توسط پزشک برای مدت معین و استفاده از ارتز (تکیه پا) برای نوزاد مهم است.
روش فرانسوی
اگرچه روش فرانسوی مشابه روش پونستی است، اما تجهیزات پزشکی مورد استفاده در طول درمان متفاوت است. در روش پونستی از گچ گیری برای قرارگیری صحیح پا و در روش فرانسوی از آتل و نوار استفاده میشود. درمان با روش فرانسوی توسط فیزیوتراپیستها اعمال میشود. در طول درمان، حداقل به مدت ۲ ماه، پای نوزاد باید هر روز با چسب و آتل ثابت شود. اگرچه این روش درمانی روشی است که والدین میتوانند در خانه نیز از آن استفاده کنند، اما مهم است که نوزاد هر چند هفته یک بار توسط فیزیوتراپیست معاینه شود تا وضعیت او تحت نظر باشد. مانند روش پونستی، ممکن است بعد از روش فرانسوی، جراحی تاندون آشیل مورد نیاز باشد.
اثر درمان با روش فرانسوی به طور متوسط در عرض ۳ ماه ظاهر میشود. با این حال، برای حفظ وضعیت صحیح پا، والدین ممکن است نیاز به تکرار درمان در فواصل زمانی توصیه شده توسط فیزیوتراپ تا زمانی که کودک به ۲-۳ سالگی برسد، باشد.
جراحی پاچنبری
جراحی به طور کلی در آخرین مرحله در درمان Club-Foot ترجیح داده میشود. در مواردی که روش پونستی یا فرانسوی نتیجه نمیدهد و یا اگر سندرم در نوزاد شدید باشد، از روشهای جراحی استفاده میشود. این جراحی معمولاً باید قبل از شروع راه رفتن کودک انجام شود. در حین جراحی، جراح متخصص برخی از تاندونهای اتصال ماهیچهها به رباطها را شل میکند، پا را کمی اصلاح میکند و آن را در گچ قرار میدهد. پاها به مدت ۲ هفته به این صورت در گچ میمانند. سپس پا به طور کامل صاف میشود و دوباره در گچ قرار میگیرد. پس از ۶ هفته ماندن پای نوزاد در این گچ بررسی میشود که آیا پا بهبود یافته است یا خیر. و در صورت نیاز میتوان مجددا از گچ استفاده کرد.
درمان کلاب فوت چقدر طول میکشد؟
مدت زمان درمان ممکن است بسته به روش درمانی اعمال شده متفاوت باشد. در مواردی که از روشهای درمانی مانند پونستی و روش فرانسوی استفاده میشود، معمولاً در ۳ ماه اول، بهبودی قابل مشاهده در پای آسیبدیده نوزاد ایجاد میشود. در بیمارانی که تحت عمل جراحی قرار گرفتهاند، بهبودی در پای نوزاد تقریباً در عرض ۳-۲ ماه قابل مشاهده است. علاوه بر این، پس از درمانها، ممکن است کودک نیاز به پوشیدن کفشهای مخصوص یا استفاده از ارتز تا ۳ تا ۴ سالگی داشته باشد.